Με αφορμή τη δημόσια συζήτηση που γίνεται τον τελευταίο καιρό για το μέλλον της Αυτόματης Τιμαριθμικής Αναπροσαρμογής (ΑΤΑ), λέγονται, ακούγονται και γράφονται αρκετές ανακρίβειες, κυρίως από την εργοδοτική πλευρά.

Η πρώτη ανακρίβεια αφορά τον εργοδοτικό ισχυρισμό ότι ο θεσμός της ΑΤΑ είναι αναχρονιστικός και ότι η Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή δημιουργεί σοβαρά προβλήματα στην ανταγωνιστικότητα της κυπριακής οικονομίας.

Κατά καιρούς, οι εργοδοτικές οργανώσεις αλλά και πολιτικές δυνάμεις με ακραίες νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις υποστηρίζουν χωρίς ίχνος ντροπής πως, την οικονομία την κατάστρεψαν οι μισθοί, το κρατικό μισθολόγιο και η ΑΤΑ. Αυτή η τοποθέτηση, που στερείται τεκμηρίωσης, είναι ακραία και απορρίπτεται.

Τα όσα προβλήματα κλήθηκε να αντιμετωπίσει η κυπριακή οικονομία (τα τελευταία 15 χρόνια τουλάχιστον), προέκυψαν κυρίως από την αλόγιστη και επικίνδυνη επέκταση του τραπεζικού τομέα, που έγινε με τη σιωπηρή ανοχή του συνόλου του πολιτικού συστήματος και βεβαίως από τα υψηλά δημοσιονομικά ελλείμματα, τα οποία δεν δημιουργήθηκαν από τους μισθούς και τα ωφελήματα που απολαμβάνουν σ’ αυτό τον τόπο οι μισθωτοί πολίτες.

Αυτά τα δύο, σε συνδυασμό με την ατολμία και τη διαρκή αναβλητικότητα της τότε κυβέρνησης να λάβει έγκαιρα διορθωτικά μέτρα, οδήγησαν την Κύπρο στο χείλος της χρεοκοπίας. Μια χρεοκοπία που αποφεύχθηκε την υστάτη, όταν το συνδικαλιστικό κίνημα έβαλε ράχη και αποδέχθηκε αίτημα της τότε Κυβέρνησης να δώσει υπό μορφή δανείου €238 εκατ. από τα Ταμεία Συντάξεως των εργαζομένων στην ΑΤΗΚ, την ΑΗΚ και από το αποθεματικό της Αρχής Λιμένων.

Χρήματα που χρησιμοποιήθηκαν για να πληρωθούν μισθοί του Δημοσίου και άλλες υποχρεώσεις του κράτους, για να μην κηρυχθεί στάση πληρωμών και πτώχευση. Αυτά αποτελούν ιστορία, που δεν επιδέχεται καμιάς διάψευσης.

Υπερασπιζόμενοι σήμερα εκ νέου τους μισθούς και την ΑΤΑ, επαναλαμβάνουμε για πολλοστή φορά πως η διάβρωση της ανταγωνιστικότητας της κυπριακής οικονομίας οφείλεται στη χαμηλή παραγωγικότητα, η οποία ακολουθεί διαρκή φθίνουσα πορεία.  Οφείλεται, επίσης, στη σοβαρή βραδυδικία που παρατηρείται στην απονομή της δικαιοσύνης, όπως επίσης και στη διαφθορά, που για κάποιους έγινε εθνικό σπορ.  

Είμαστε περισσότερο από βέβαιοι πως το εργατικό κόστος και η ΑΤΑ είναι αθώα. Άλλωστε, με κυβερνητικές αποφάσεις τα περιορίσαμε, τα παγοποιήσαμε, τη δε ΑΤΑ την καταβάλλουν οι εργοδότες στο 66.7% της αξίας της. Από το 2012 έως το 2018, η ΑΤΑ ήταν παγοποιημένη με απόφαση της Τρόικα, την οποία αποδέχθηκε η κυβέρνηση Χριστόφια, ενώ αργότερα, και για πέντε χρόνια, καταβαλλόταν μόνο στο 50% της αξίας της.

Όμως, βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας δεν είδαμε. Αντίθετα, την περίοδο της χρηματοοικονομικής κρίσης, όταν όλα παγοποιήθηκαν, είδαμε αύξηση της επιχειρηματικής ρευστότητας και αύξηση της κερδοφορίας των επιχειρήσεων.

Αυτή η διαπίστωση ανήκει στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τεκμηριώνεται απόλυτα από τους Εθνικούς Λογαριασμούς που εκδίδει η Στατιστική Υπηρεσία της Κύπρου, δύο φορές το χρόνο.  

Ο εκσυγχρονισμός

Σήμερα, η κυβέρνηση λέει ότι θέλει να εκσυγχρονίσει τον θεσμό. Αφήνει δε να νοηθεί πως θέλει να την κάνει κοινωνικά δίκαιη, προχωρώντας στην κλιμακωτή καταβολή της. Από τα όσα γίνονται δειλά – δειλά γνωστά, εξάγεται αβίαστα το συμπέρασμα πως η ΑΤΑ σήμερα κινδυνεύει από όσους προσπαθούν να της αλλάξουν τη φιλοσοφία, φορώντας της ένα δήθεν κοινωνικό μανδύα.

Η ΑΤΑ (την ιστορία της οποίας παρακολουθώ προσωπικά από το 1987), δεν είναι μέσο άσκησης κοινωνικής πολιτικής. Τελεία και παύλα. Η κοινωνική πολιτική γίνεται διαμέσου του κρατικού προϋπολογισμού. Η ΑΤΑ έχει τη δική της ταυτότητα και συγκεκριμένη αποστολή από τη φιλοσοφία της, την οποία η α. Ζέτα Αιμιλιανίδου διαφύλαξε μέσα από τη σχετική ενυπόγραφη συμφωνία που πέτυχε ανάμεσα σε εργοδότες και συντεχνίες.

Αυτή η συμφωνία δεσμεύει και τους σημερινούς κυβερνώντες αλλά και τους νέους ηγέτες των εργοδοτικών οργανώσεων, οι οποίοι πρέπει επιτέλους να αντιληφθούν πως η ΑΤΑ είναι ένας αμυντικός μηχανισμός, που με καθυστέρηση ενός έτους αποκαθιστά την αγοραστική αξία των μισθών  από τον πληθωρισμό. Έτσι απλά. Τίποτα λιγότερο και τίποτα περισσότερο.

Και πρέπει να τη λαμβάνουν όλοι οι εργαζόμενοι στο 100% της αξίας της. Το να λένε κάποιοι σήμερα (Κυβέρνηση και εργοδότες) ότι θα την κάνουν κοινωνικά δίκαιη μέσα από την κλιμακωτή καταβολή της είναι αδόκιμο και επικίνδυνο.

Αυτό ήθελαν να κάνουν κάποτε και η Αριστερά αλλά και ο ΔΗΣΥ, επί Αβέρωφ Νεοφύτου.  Όταν όμως  κυβέρνησαν, αντιλήφθηκαν πως η κλιμακωτή καταβολή δεν μπορούσε να εφαρμοστεί γιατί θα δημιουργούσε χιλιάδες προβλήματα, πέραν του ότι θα ξήλωνε και τις κλίμακες μισθοδοσίας των συλλογικών συμβάσεων, που κτίσθηκαν με πολύ κόπο και πολύωρες διαπραγματεύσεις.

Η τραγωδία

Η δεύτερη σοβαρή ανακρίβεια, αφορά τη θέση των εργοδοτών ότι δήθεν το συνδικαλιστικό κίνημα τηρεί σκληρή και άτεγκτη στάση, οδηγώντας τη χώρα σε τρίωρη παναπεργία.

Αυτή είναι η τραγωδία της Κυβέρνησης (που όφειλε να έχει νέα συμφωνία για την ΑΤΑ ως το τέλος του Ιούνη 2025), αλλά και των εργοδοτών, που δεν αντιλήφθηκαν έγκαιρα πως το συνδικαλιστικό κίνημα ό,τι ήταν να δώσει για την ΑΤΑ το έδωσε με τις προηγούμενες συμφωνίες.

Δηλαδή, η ΑΤΑ δινόταν δύο φορές τον χρόνο και τώρα δίνεται μία. Υπάρχει τεκμηριωμένη – μικρή έστω – απώλεια σε βάρος των εργαζομένων από αυτή την αλλαγή. Δινόταν χωρίς προϋποθέσεις στο 100% της αξίας της, ενώ τώρα δίνεται στο 66.7%, υπό την αυστηρή προϋπόθεση ότι τη χρονιά που προηγείται της καταβολής της θα υπάρχει θετικός ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας κατά το δεύτερο και τρίτο τρίμηνο.

Αυτές είναι σοβαρές παραχωρήσεις που έκανε το συνδικαλιστικό κίνημα, όπως έκανε βέβαια και άλλες στο παρελθόν, π.χ. 1994 και 1999.

Μια τρίτη εργοδοτική ανακρίβεια είναι αυτή που υποστηρίζει πως η ΑΤΑ είναι αύξηση μισθού. Στην ελληνική βιβλιογραφία και στην ελληνική νομολογία υπάρχει τεράστια ακαδημαϊκή και άλλη τεκμηρίωση που αναφέρει πως η ΑΤΑ δεν είναι αύξηση μισθού.  

Οι εργοδότες αρνούνται να αντιληφθούν όλα τα πιο πάνω, ενώ νεοσύλλεκτος ηγέτης του εργοδοτικού κόσμου αποδίδει και χαρακτηρισμούς, όπως είναι π.χ. ο ισχυρισμός ότι οι συνδικαλιστές είναι απεργολάγνοι.

Και αυτό σε μια χώρα που δεν υπάρχει κατάχρηση του δικαιώματος στην απεργία. Η Κύπρος είναι χώρα με ελάχιστες απεργίες, γι’ αυτό ο ισχυρισμός του νεοσύλλεκτου απορρίπτεται και επιστρέφεται ως επιταγή χωρίς αντίκρισμα.

Καταληκτικά, καλούμε τόσο την Κυβέρνηση όσο και τους εργοδότες να μελετήσουν με σοβαρότητα την ιστορία του θεσμού της ΑΤΑ και να εγκαταλείψουν τα εύηχα συνθήματα περί δήθεν εκσυγχρονισμού, γιατί αυτά δεν οδηγούν πουθενά.

Τους αξίζει περισσότερος σεβασμός

Υ.Γ.1:  Σε ανθρώπους και κινήματα που την ώρα της κρίσης και της χρεοκοπίας έβαλαν καμπούρα για να σωθεί η χώρα, χρειάζεται περισσότερος σεβασμός και από τους εργοδότες και από την εκάστοτε κυβέρνηση.

Στις 18 Δεκεμβρίου 2012, ο καθημερινός Τύπος έγραφε πως «η Κύπρος θα γλυτώσει τη χρεοκοπία αν πουν το ναι οι εργαζόμενοι» στην έκκληση της Κυβέρνησης να λάβει τα €238 εκατ. που προαναφέραμε, από τα Ταμεία Σύνταξης. Και οι εργαζόμενοι είπαν το ναι με πόνο ψυχής, για να σωθεί ο τόπος. Λίγος σεβασμός λοιπόν στο συνδικαλιστικό κίνημα δεν βλάπτει.

Υ.Γ.2:  Κακώς, πολύ κακώς δεν επιτεύχθηκε νέα συμφωνία για την ΑΤΑ πριν το τέλος Ιουνίου 2025, όπως προνοούν τα συμφωνηθέντα.

* Οικονομολόγος – Δημοσιογράφος