Η χαρτογράφηση της κυπριακής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης

Με περάν των 50 χιλιάδων φοιτητών, εννέα πανεπιστήμια και πενήντα σχόλες, η τριτοβάθμια εκπαίδευση δείχνει να γίνεται ένας εκ των βασικών πυλώνων ανάπτυξης της χώρας. Η προσαρμοστικότητα και ανθεκτικότητα που επέδειξε την περίοδο της πανδημίας, υπήρξε πρότυπο ευελιξίας, εξέλιξης και ανάπτυξης.

Μία από τις πιο σημαντικές εξελίξεις στην Κύπρο τις τελευταίες δεκαετίες είναι αναμφίβολα η ανάπτυξη του τομέα της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, ο οποίος έχει αναδειχθεί σε ένα σημαντικό πυλώνα της οικονομίας και έχει μεγάλες προοπτικές για περαιτέρω ανάπτυξη. Ο αριθμός των φοιτητών στην Κύπρο έχει σχεδόν διπλασιαστεί μεταξύ 2013 και 2021. Με αύξηση 63% περάσαμε από 32.824 φοιτητές το ακαδημαϊκό έτος 2013-14 σε 54.235 φοιτητές το 20120-21. Δηλαδή το 2021, περίπου 7% του πληθυσμού στη χώρα μας είναι φοιτητές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Από αυτούς ποσοστό 74%, δηλαδή τα τρία τέταρτα, είναι φοιτητές σε πανεπιστήμια και οι υπόλοιποι σε άλλες σχολές τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Η ΤΡΙΤΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΕ ΑΠΟΛΥΤΟΥΣ ΑΡΙΘΜΟΥΣ

Το ακαδημαϊκό έτος 2020-2021 λειτούργησαν συνολικά εννέα Πανεπιστήμια (τρία Δημόσια και έξι Ιδιωτικά) και πενήντα Σχολές Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης (πέντε Δημόσιες και σαράντα πέντε Ιδιωτικές). Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Παιδείας, κατά το ακαδημαϊκό έτος 2020- 2021, ο συνολικός αριθμός των φοιτητών σε Ιδρύματα Ανώτερης Εκπαίδευσης της Κύπρου ανερχόταν στους 54, 235, εκ των οποίων 42,519 (78%) φοιτούσαν σε Πανεπιστήμια και 11,716 (22%) σε Σχολές Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Σε σύγκριση με το προηγούμενο ακαδημαϊκό έτος (2019- 2020) σημειώθηκε μικρή αύξηση (2%) στον συνολικό αριθμό των φοιτητών. Σε σχέση με τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των φοιτητών που φοιτούσαν στα ΙΑΕ, 46% ήταν άνδρες και 54% ήταν γυναίκες. Οι χώρες από τις οποίες προέρχονταν οι φοιτητές χωρίστηκαν σε τρεις κατηγορίες: Κύπρος, Χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) και Τρίτες Χώρες. Με βάση τα δεδομένα που συλλέχθηκαν για το ακαδημαϊκό έτος 2020-2021, 44% ήταν Κύπριοι πολίτες, 40% ήταν πολίτες χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και 16% ήταν πολίτες Τρίτων Χωρών.

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΑΙ ΑΝΩΤΕΡΕΣ ΣΧΟΛΕΣ

Σε σχέση με το επίπεδο σπουδών, η πλειονότητα (49%) φοιτούσε σε προγράμματα (71% και 92% αντίστοιχα) σπουδών που αντιστοιχούν σε πτυχία Πανεπιστημίου.

Ένα σημαντικό ποσοστό (41%) φοιτούσε σε προγράμματα σπουδών που αντιστοιχούν σε μεταπτυχιακά. Συγκεκριμένα στα Πανεπιστήμια, η πλειονότητα των φοιτητών φοιτούσε σε προγράμματα σπουδών που αντιστοιχούσαν σε πτυχίο κατά 49% και επίπεδο μεταπτυχιακό κατά 48% ενώ η πλειονότητα των φοιτητών στις Σχολές Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης φοιτούσε σε προγράμματα σπουδών που αντιστοιχούν σε πτυχίο 48% και δίπλωμα 35%. Όσον αφορά στο επιστημονικό πεδίο σπουδών, η πλειονότητα των φοιτητών των Πανεπιστημίων φοιτούσε σε προγράμματα σπουδών που ανήκουν στα επιστημονικά πεδία σπουδών Διοίκηση Επιχειρήσεων και Νομική 28%, Εκπαίδευση 24% και Επιστήμες Υγείας 15%. Στις Σχολές Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης η πλειονότητα των φοιτητών φοιτούσε σε προγράμματα σπουδών που ανήκουν στα επιστημονικά πεδία σπουδών Διοίκηση Επιχειρήσεων και Νομική 64%, Παροχή Υπηρεσιών 19% και Μηχανική και Κατασκευές 6%.

ΜΕΙΩΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ ΑΠΟ ΤΡΙΤΕΣ ΧΩΡΕΣ

Το ακαδημαϊκό έτος 2019 – 2020, φοιτούσαν σε αυτές την εν λόγω χρονική περίοδο 8956 φοιτητές από Τρίτες Χώρες. Η μεγάλη διαφορά (μείωση κατά 3370 φοιτητές τρίτων χωρών το ακαδημαϊκό έτος 2020 – 2021 σε σχέση με το ακαδημαϊκό έτος 2019 – 2020) που παρατηρείται στον αριθμό φοιτητών από Τρίτες Χώρες των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων κατά τις δύο προαναφερόμενες χρονικές περιόδους οφείλεται στο γεγονός ότι μεγάλος αριθμός φοιτητών από Τρίτες Χώρες των εγκαταλείπουν τις σπουδές τους χωρίς να αποφοιτήσουν και χωρίς να αποχωρήσουν από την Κυπριακή Δημοκρατία.

ΠΡΟΤΙΜΗΣΗ ΣΕ ΣΠΟΥΔΕΣ ΕΞ ΑΠΟΣΤΑΣΕΩΣ

Σε σχέση με το είδος φοίτησης η πλειονότητα των φοιτητών στα Πανεπιστήμια φοιτούσε με καθεστώς πλήρους φοίτησης (76%). Στα Δημόσια Πανεπιστήμια το ποσοστό πλήρους φοίτησης ανερχόταν στο 67% του φοιτητικού πληθυσμού, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στα Ιδιωτικά Πανεπιστήμια ανερχόταν στο 80%. Σε σχέση με τη μεθοδολογία διδασκαλίας η πλειονότητα των φοιτητών στα Δημόσια Πανεπιστήμια (76%) φοιτούσε σε προγράμματα σπουδών με δια ζώσης διδασκαλία, ενώ στα Ιδιωτικά Πανεπιστήμια η πλειονότητα των φοιτητών (52%) φοιτούσε σε προγράμματα σπουδών με εξ αποστάσεως διδασκαλία.

ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΡΙΘΜΟΙ

Το ακαδημαϊκό έτος 2020-2021, οι φοιτητές/φοιτήτριες με αναπηρίες στα Πανεπιστήμια της Κύπρου ήταν 776 (2%). Σε σχέση με δημογραφικές μεταβλητές, ποσοστό 53% ήταν άνδρες και 47% γυναίκες, Σε σχέση με την κατηγορία χώρας προέλευσης η μεγάλη πλειονότητα (68%) των φοιτητών με αναπηρίες προερχόταν από την Κύπρο και ένα μεγάλο ποσοστό από χώρες της ΕΕ (30%). Σε σχέση με εκπαιδευτικές μεταβλητές, η πλειονότητα των φοιτητών με αναπηρίες φοιτούσε σε Ιδιωτικά Πανεπιστήμια (63%), με καθεστώς πλήρους φοίτησης (79%) σε προγράμματα σπουδών επιπέδου 6 (86%) και σε προγράμματα σπουδών που υιοθετούν δια ζώσης διδασκαλία (88%). Σε σχέση με το επιστημονικό πεδίο σπουδών τα υψηλότερα ποσοστά φοιτητών με αναπηρίες συγκεντρώνονται στα επιστημονικά πεδία σπουδών Διοίκηση Επιχειρήσεων και Νομική (23%) και Επιστήμες Υγείας (21%), ενώ τα χαμηλότερα ποσοστά φοιτητών με αναπηρίες σημειώνονται στα επιστημονικά πεδία σπουδών Φυσικές Επιστήμες, Μαθηματικά και Στατιστική (5%) και Παροχή Υπηρεσιών (3%).

ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Συνολικά, 22,369 φοιτητές ξεκίνησαν τις σπουδές τους το ακαδημαϊκό έτος 2020- 2021. Σε σχέση με τα δημογραφικά τους χαρακτηριστικά, 35% ήταν άνδρες και 65% γυναίκες, ενώ σε σχέση με την χώρα προέλευσης, η μεγάλη πλειονότητα (61%) προερχόταν από Χώρες της ΕΕ και ένα μεγάλο ποσοστό (31%) από την Κύπρο. Σε σχέση με μεταβλητές που σχετίζονται με τη φοίτησή τους, η συντριπτική πλειονότητα (80%) ξεκίνησε τη φοίτηση σε Ιδιωτικά Πανεπιστήμια και μόλις το 20% σε Δημόσια Πανεπιστήμια. Επίσης, η μεγάλη πλειονότητα των νεοεισερχομένων επέλεξε προγράμματα σπουδών με πλήρη φοίτηση (77%) και με εξ αποστάσεως μεθοδολογία διδασκαλίας (60%). Σε σχέση με το επίπεδο σπουδών, η πλειονότητα (65%) ξεκίνησε τη φοίτηση σε προγράμματα σπουδών που αντιστοιχούν στο επίπεδο 7C, ποσοστό 33% ξεκίνησε τη φοίτησή του σε προγράμματα σπουδών που αντιστοιχούν στο επίπεδο 6 και ένα πολύ μικρό ποσοστό (2%) ξεκίνησε τη φοίτηση του σε προγράμματα σπουδών που αντιστοιχούν στο επίπεδο 8. Οι επιλογές των νεοεισερχομένων σε σχέση με το επιστημονικό πεδίο σπουδών ήταν τα επιστημονικά πεδία Εκπαίδευση (31%), Διοίκηση Επιχειρήσεων και Νομική (28%) και Επιστήμες Υγείας (11%).

ΟΙ ΔΗΜΟΦΙΛΕΣΤΕΡΟΙ ΚΛΑΔΟΙ ΣΠΟΥΔΩΝ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

Η διοίκηση επιχειρήσεων και τα νομικά ήταν το 2021 τα δημοφιλέστερα θέματα σπουδών στην Κύπρο, σύμφωνα με τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσία. Ειδικότερα, τα δύο αυτά θέματα σπουδών φαίνεται να προτιμούν οι άνδρες με ποσοστό πέραν του ενός τρίτου (33,5%), ενώ για τις γυναίκες το ποσοστό αντιστοιχούσε στο 26,5%. Ακολουθούν οι Τέχνες και Ανθρωπιστικές Σπουδές με τις γυναίκες να διαθέτουν το υψηλότερο ποσοστό με 17,7% με το αντίστοιχο ποσοστό μεταξύ των ανδρών να περιορίζεται στο 7,1%. Στην τρίτη θέση βρίσκονται τα θέματα των Κοινωνικών Επιστημών, της Δημοσιογραφίας και της Βιβλιοθηκονομίας, με την προτίμηση να είναι ψηλότερη στις γυναίκες με ποσοστό 14,9% με το αντίστοιχο ποσοστό στους άνδρες να βρίσκεται στο 9,6%. Ψηλότερα ποσοστά προτίμησης στους άνδρες παρουσιάζουν τα θέματα Μηχανικής, Μεταποίησης και Κατασκευών με 19,6% ενώ το αντίστοιχο ποσοστό των γυναικών βρίσκεται στο 6%, ενώ συντριπτικά ψηλότερα ποσοστά παρουσιάζουν οι γυναίκες στα παιδαγωγικά με 11,8% με το αντίστοιχο ποσοστό μεταξύ των ανδρών να περιορίζεται στο 1,6%. Υψηλό ποσοστό προτίμησης παρουσιάζουν οι άνδρες στον τομέα της Τεχνολογίας Πληροφορικής και Επικοινωνιών, με 8,6%, ενώ το αντίστοιχο των γυναικών ανέρχεται στο 2,4%. Στον τομέα της Υγείας και της Κοινωνικής Προστασίας, μτα ποσοστά ήταν 11,3% στις γυναίκες και 9,1% στους άνδρες.

ΑΝΩΤΕΡΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΕ ΝΕΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Το νέο θεσμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο θα λειτουργούν οι Σχολές Ανώτερης Εκπαίδευσης, παρουσίασε πρόσφατα ο υπουργός Παιδείας, επισημαίνοντας ότι το σχετικό νομοσχέδιο έχει ήδη κατατεθεί στη Νομική Υπηρεσία για την απαραίτητη νομοτεχνική επεξεργασία. Σύμφωνα με τον απερχόμενο Υπουργό Παιδείας, Πρόδρομο Προδρόμου, το εν λόγω νομοσχέδιο προβλέπει διαδικασία για ίδρυση και λειτουργία Σχολών Ανώτερης Εκπαίδευσης, με εξέταση των σχετικών αιτήσεων από το Συμβούλιο Ανώτερης Εκπαίδευσης, το οποίο θεσπίζεται γι’ αυτό τον σκοπό. Οι Σχολές θα εξετάζονται και θα εγκρίνονται για λειτουργία και παροχή είτε προγραμμάτων και κύκλων σπουδών σύντομης διάρκειας και αντίστοιχων διπλωμάτων ανώτερης εκπαίδευσης είτε, με αυξημένες απαιτήσεις, προγραμμάτων και τίτλων πτυχιακού επιπέδου, όπως ενδεχομένως και με τις ανάλογες επιπλέον προδιαγραφές και μεταπτυχιακών τίτλων σπουδών. Προνοείται, επίσης, η διάκριση των προγραμμάτων επαγγελματικών σπουδών από τα ακαδημαϊκής κατεύθυνσης προγράμματα. Αναφορικά με τη φοίτηση, ο κ. Προδρόμου ανέφερε ότι προβλέπονται με σαφήνεια τα προαπαιτούμενα σχετικά με την εγγραφή φοιτητών, η κατοχή προηγούμενων τίτλων και πιστοποιητικών σπουδών, αλλά και η επαρκής γνώση της γλώσσας διδασκαλίας κ.λπ.

Όπως εξήγησε ο κ. Προδρόμου, η νομοθεσία που ισχύει μέχρι σήμερα, χρονολογείται από το 1996 και εν πολλοίς δεν ανταποκρίνεται στα σημερινά δεδομένα, αφού είχε θεσπιστεί μέσα σε μια άλλη πραγματικότητα, με διαφορετικά δεδομένα. Ανέφερε ότι σήμερα στην Κύπρο υπάρχουν περισσότεροι από 61.000 φοιτητές. Σε σύγκριση με δέκα χρόνια πριν, ο αριθμός των φοιτητών αυξήθηκε κατά περισσότερο από 80%.

Πρόκειται για φοιτητές από την Κύπρο και τις άλλες χώρες της Ε.Ε., αλλά και από τρίτες χώρες. Οι φοιτητές από την Κύπρο και τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες υπερβαίνουν το 80%, ενώ σχεδόν 20% προέρχονται από τρίτες χώρες. Η μεγάλη πλειοψηφία, πέραν του 70%, είναι φοιτητές σε πανεπιστήμια.

ΟΙ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ ΕΞΑΓΓΕΛΙΕΣ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ

Ο νέος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατία, Νίκος Χριστοδουλίδης στις προ- εκλογικές του εξαγγελίες αναφέρθηκε και συντεταγμένα στο μέλλον της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στο νησί. Όρισε έξι θεματικές παραμέτρους που θα διέπουν την διακυβέρνηση του αναφορικά με τις εμβόλιμες ενέ- σεις που θα επιχειρήσει στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

1. Αναβάθμιση και ενίσχυση για τα Μεταλυκειακά Ινστιτούτα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΜΙΕΕΚ), καλύπτοντας το κενό που άφησε το κλείσιμο του Ανώτερου Τεχνολογικού Ινστιτούτου (ΑΤΙ).

2. Διεθνής προώθηση για την πανεπιστημιακή εκπαίδευση της Κύπρου ως ποιοτικό και ελκυστικό ακαδημαϊκό προορισμό για την προσέλκυση ξένων φοιτητών.

3. Διακρατικές συμφωνίες για αμοιβαία αναγνώριση τίτλων σπουδών με στόχο τη διεθνοποίηση της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης μας.

4. Παραχώρηση ειδικών υποτροφιών, φοιτητές που θα επιλέξουν προγράμματα σπουδών με υψηλή ζήτηση και ισχυρό κοινωνικό αντίκτυπο, ή ισχυρό αντίκτυπο στην ανάπτυξη υπηρεσιών και εταιρειών υψηλής τεχνολογίας.

5. Αξιοποίηση του επιστημονικού δυναμικού που διαθέτουν τα Πανεπιστήμια της Κύπρου για τη διαμόρφωση πολιτικών ανάπτυξης της χώρας.

6. Διασύνδεση των ερευνητικών δραστηριοτήτων των Πανεπιστημίων με τις ποικιλόμορφες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Κύπρος.

7. Συμπράξεις και συνέργειες μεταξύ των Πανεπιστημίων.

ΟΛΕΣ ΟΙ ΑΝΩΤΕΡΕΣ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΕΣ ΣΧΟΛΕΣ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ

• Πανεπιστήμιο Κύπρου

• Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου

(ΤΕΠΑΚ)

• Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου – Α.Π.Κυ.

ΙΔΙΩΤΙΚΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ

• Πανεπιστήμιο Frederick

• Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο Κύπρου

• Πανεπιστήμιο Λευκωσίας

• Πανεπιστήμιο Νέαπολις Πάφος

• Πανεπιστήμιο UCLan Cyprus

• Philips University

• American University of Cyprus (AUCY)

Επίσης στην Κύπρο λειτουργούν 45 Ιδιωτικές και έξι δημόσιες εγγεγραμμένες Ιδιωτικές Σχολές Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης (ΙΣΤΕ) οι οποίες προσφέρουν ακαδημαϊκά και επαγγελματικά Προγράμματα Σπουδών προπτυχιακού και μεταπτυχιακού επιπέδου, καθώς και μικρότερης διάρκειας Προγράμματα Σπουδών.

ΛΙΓΟΤΕΡΟΙ ΚΥΠΡΙΟΙ ΓΙΑ ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΟ ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ

Η έξοδος του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ θεωρείται ο κύριος παράγοντας για αυτή τη σημαντική μείωση, καθώς συνεπάγεται αυξημένο κόστος σπουδών και περιορισμούς στην πρόσβαση σε φοιτητικά δάνεια. Πριν από το Brexit οι κοινοτικοί φοιτητές αντιμετωπίζονταν ως γηγενείς, δηλαδή πλήρωναν έως 9.000 λίρες ανά έτος σπουδών. Πλέον τα δίδακτρα, ανάλογα με τη σχολή, φτάνουν ακόμα και τις 38.000 λίρες το χρόνο. Σύμφωνα με τα στοιχεία της HESA, τις σπουδές τους σε βρετανικά πανεπιστήμια άρχισαν το ακαδημαϊκό έτος 2021-22 σχεδόν 6.330 φοιτητές από την Κύπρο.

Η πρώτη επιλογή μετά το Brexit ήταν η Ολλανδία, σύμφωνα με τον Πρόεδρο του Κυπριακού Συνδέσμου Εκπαιδευτικών Συμβούλων Δρ. Άδωνη Αμερικάνο, την οποία επέλεξαν αρκετοί φοιτητές. Κάποιοι κοιτάζουν και επιλογές στις Σκανδιναβικές χώρες. Πολλά προγράμματα των πανεπιστημίων είναι αγγλόφωνα και τα περισσότερα προσφέρονται δωρεάν.

Υπάρχει και η επιλογή της Ιρλανδίας αλλά είναι λίγες οι θέσεις και ψηλά τα κριτήρια εισδοχής. Η Ιταλία επίσης, έχει χαμηλότερα δίδακτρα και αρκετοί την έχουν στα υπόψιν τους. Γενικά όμως σε πολλές χώρες τις Ευρώπης ο πήχης σε πολλά δημόσια πανεπιστήμια είναι πολύ ψηλά. Επιπλέον είναι κάποιες χώρες της κεντρικής Ευρώπης όπως Σλοβακία, Σλοβενία, Τσεχία αλλά και Ανατολικά όπως Λιθουανία, Εσθονία, Βουλγαρία που έχουν κάποια αγγλόφωνα προγράμματα που κάποιοι τις προτιμούν. Τέλος ο κ. Αμερικάνος σημείωσε ότι τελευταία αυξήθηκε το ενδιαφέρον και για σπουδές και στην Αμερική.

Από το περιοδικό Insider Φεβρουαρίου