Η δύναμη της φύσης, η μνήμη, η λήθη και η σχέση μηχανής και ανθρώπου είναι στο επίκεντρο του νέου πρότζεκτ «Ακαμαντίς | Head & Hand» της Κυριακής Κώστα, που εξελίσσεται στο Τοπικό Αρχαιολογικό Μουσείο Μάριον-Αρσινόης της Πόλης Χρυσοχούς και στο ξενοδοχείο Άνασσα.

Η σύνδεση της Κυριακής Κώστα με την περιοχή της Πόλης Χρυσοχούς ξεκινά από την παιδική της ηλικία και έχει μία συνέχεια ως σήμερα. Από το 1975 και μετά, θυμάται, ερχόταν με τη γιαγιά και τα ξαδέρφια της για κατασκήνωση στα Λουτρά της Αφροδίτης. Από τότε, κάθε χρόνο επιστρέφει σ’ αυτό τον τόπο. Δεν θυμάται κάποια χρονιά που να μη βρέθηκε εκεί έστω για λίγο. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που το πρότζεκτ της «Ακαμαντίς | Head & Hand» αναπτύσσεται μέσα από την επίκληση της μνήμης σε ιστορίες και μύθους της περιοχής αυτής. Όπως εξηγεί η ίδια, μολονότι το έργο της στοχεύει σε μεγάλο βαθμό στην αφύπνιση της περιβαλλοντικής συνείδησης, σίγουρα δεν περιορίζεται σε αυτό. «Είναι ένα πρότζεκτ σε διαρκή εξέλιξη, που διαδέχεται και ακολουθεί τις δικές μου προσωπικές αλλαγές, συνομιλεί μαζί μου και βρίσκεται για καιρό στα σπάργανα. Τώρα ήρθε η στιγμή για την υλοποίησή του. Το έναυσμα θα μπορούσα να πω πως είναι η κλιματική κρίση, η ανάγκη επισήμανσης της αισθαντικής και αισθητικής σημασίας της περιοχής, καθώς και η ανάγκη για βιωσιμότητα. Γενικότερα, το έργο αυτό είναι μια ακαθόριστη κίνηση της ύπαρξης και των γεγονότων στο παρελθόν, το παρόν και το μέλλον. Κοιτάζει το περιβάλλον, τη σχέση και την αλληλεπίδραση της εξέλιξης της τεχνολογίας με την κοινωνία, την Ιστορία, θίγοντας ζητήματα όπως η δύναμη της φύσης, τα δίκτυα, η μνήμη, η λήθη και η σχέση μηχανής και ανθρώπου».

ΦΕΜΙΝΙΣΜΟΣ, ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΜΥΘΟΣ

Στο επίκεντρο της πρακτικής της εικαστικού υπάρχουν κάποια θέματα τα οποία την απασχολούν σταθερά. Η δουλειά της εξελίσσεται μέσα από έρευνα σε θεματικές στις οποίες επιστρέφει σχεδόν εμμονικά. Η έρευνα, λοιπόν, η οποία συντελείται σε βάθος χρόνου, συνδέεται στη συνέχεια με στοιχεία όπως ο φεμινισμός, η οικολογία, η έννοια της φροντίδας και ο μύθος, τα οποία διαπλέκονται δημιουργώντας μια οργανική ενότητα που εγείρει ερωτήματα, ενώ παράλληλα επιτρέπει την ανάδυση διαλόγου, την εναλλαγή συζητήσεων και τον επαναπροσδιορισμό νοημάτων.

Πέρα όμως από την έρευνα, είναι η ίδια η βιωμένη εμπειρία που τροφοδοτεί και συνδιαμορφώνει αυτό που ακολουθεί. Το συγκεκριμένο πρότζεκτ, εξηγεί η ίδια, εστιάζει στη σχέση του στοιχείου του νερού με τους μύθους, στη χρήση του νερού σε ταφικές τελετουργίες και σε λατρευτικές πρακτικές, αλλά και ως προέκταση στη σχέση του ανθρώπου με τους περιοδικούς κύκλους της ζωής και της φύσης. «Στην Ιστορία φαίνεται ότι το νερό είχε θέση στην καθημερινή τελετουργία των ανθρώπων της περιοχής, αλλά στο παρόν φαίνεται μια απομάκρυνση από όλα αυτά, καθώς οι βρύσες και οι εστίες νερού στέκουν πλέον ανενεργές παγώνοντας στον χρόνο με την αχρησία τους».

ΤΑ  ΕΡΓΑ ΣΤΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ΑΝΑΣΣΑ

Μια ενότητα της έκθεσης της Κυριακής Κώστας αναπτύσσεται μέσα στο ξενοδοχείο Άνασσα. Η καλλιτέχνης εξηγεί για την υλοποίηση των συγκεκριμένων έργων: «Το 2020 είχα διακριθεί με το i-Portunus architecture award για το προτζεκτ “Head and Hand – Kairos” που υλοποιήθηκε στην Τήνο. Είχε ως κεντρική ιδέα την αφύπνιση σχετικά με την “ανάπτυξη” στις Κυκλάδες και τη βιωσιμότητα, αλλά και την αντίθεσή μας στην τουριστική βιομηχανία και στο πώς εμείς αντιδρούμε. Το 2022-23 το ξενοδοχείο Άνασσα μου άνοιξε τις πόρτες των υπόγειων αποθηκών του, από όπου πήρα άχρηστα πλέον υλικά τους, όπως σεντόνια, τραπεζομάντιλα, διάφορα μέταλλα και ξύλα, τα οποία επεξεργάστηκα και χρησιμοποίησα ως πρώτη ύλη για τα έργα μου. Η πρακτική του ξενοδοχείου όσον αφορά τη βιωσιμότητα σε σχέση με την κοινότητα, ήταν καθοριστικής σημασίας για τη συνεργασία μας. Τα έργα που παρουσιάζονται στο Άνασσα έχουν μια αινιγματική  “τελετουργική – λατρευτική – ερωτική” σχέση με όντα και οργανισμούς, αλλά και με ανεξήγητα φαινόμενα στην περιοχή.

ΕΙΔΩΛΙΑ ΚΑΙ ΝΕΚΡΙΚΑ ΑΓΑΛΜΑΤΙΔΙΑ ΣΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

Η δεύτερη ενότητα του «Ακαμαντίς | Head & Hand» παρουσιάζεται στο Τοπικό Αρχαιολογικό Μουσείο Μαρίου-Αρσινόης της Πόλης Χρυσοχούς. Αρχαία αντικείμενα που σχετίζονται με τη μεταφορά υγρών και με τις αρχαίες τελετουργίες που γίνονταν με τη σπονδή και τη χοή, έδωσαν το έναυσμα στην εικαστικό για μια σειρά έργων. «Μέσα από την ήρεμη αυτή σπατάλη του αρχαίου κόσμου, που ενέχει τις έννοιες της φροντίδας και της προστασίας, επιφυλασσόταν η ελπίδα για αφθονία και για αρμονία. Συγκεκριμένα, αντικείμενα του μουσείου που μου έδωσαν έμπνευση ήταν διάφορα πήλινα ειδώλια που παριστάνουν ζώα, και τα γυναικεία νεκρικά αγαλματίδια από τερακότα, που αντιπροσωπεύουν μια από τις πιο σημαντικές εκφράσεις της κυπριακής κοροπλαστικής παραγωγής κατά την κλασική περίοδο (5ος-4ος αι. π.Χ.). Τα αγαλματίδια αυτά υπήρχαν αποκλειστικά στο Μάριον (Πόλη Χρυσοχούς), ένα από τα σημαντικότερα κυπριακά βασίλεια κατά την Κυπροκλασική περίοδο. Το Μάριον βρίσκεται στον κόλπο της Χρυσοχούς, στη βορειοδυτική Κύπρο, και γνωρίζουμε πως δέχτηκε έντονες πολιτιστικές επιρροές από τον ελλαδικό χώρο, ιδιαίτερα από την Αττική, κατά την Κυπροκλασική περίοδο. Η επίδραση της ελληνικής τέχνης διαφαίνεται έντονα σε αυτά τα γυναικεία νεκρικά αγαλματίδια, σε ορισμένα εκ των οποίων μπορεί να παρατηρηθεί μια έντονη εκφραστικότητα στα χαρακτηριστικά του προσώπου που συχνά αντιπροσωπεύει σοβαρότητα, ηρεμία ή θλίψη».

ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΓΛΥΠΤΗ Α. ΜΟΔΙΤΗ

Η δουλειά της εικαστικού ανοίγει ένα διάλογο με το έργο του γλύπτη Α. Μοδίτη, ο οποίος ζει και δημιουργεί στην Πόλη. «Ο Α.Κ. Μοδίτης είναι αυτοδίδακτος γλύπτης που εργάζεται πάνω σε πέτρα (αθασόπετρα και πουρόπετρα). Η θεματολογία των γλυπτών του αντλεί έμπνευση από τη μυθολογία, την αρχαιολογία και την αγροτική ζωή. Δίπλα από το εργαστήριο του κ. Αντρέα είχε παλιά έναν φούρνο και κάθε φορά που πηγαίναμε για ψωμί καθόμασταν για λίγο μαζί του, ενώ σταδιακά μπήκε στη λίστα των προσωπικών μου απαραίτητων επισκέψεων. Επιθυμία μου είναι να φωτιστεί το έργο του, το οποίο εδώ και πολλά χρόνια δουλεύει ευλαβικά εμπνεόμενος από την καθημερινότητα και την Ιστορία της περιοχής. Ένα έργο του αναδεικνύεται στην έκθεση στο Άνασσα και ένα δικό μου έργο είναι εμπνευσμένο από τη δουλειά του.  

ΤΑΙΝΙΑ ΤΟΥ ΑΛΕΞ ΙΩΑΝΝΟΥ

Στο πλαίσιο του «Ακαμαντίς | Head & Hand», προβάλλεται η ταινία μικρού μήκους του Άλεξ Ιωάννου, με τίτλο «No Drop to the Sea», η οποία προσεγγίζει παρόμοιες θεματικές με αυτές της Κυριακής Κώστα. Η ταινία εξερευνά τα τεχνικά επιτεύγματα που σχετίζονται με την εγκατάσταση σημαντικών συστημάτων διαχείρισης νερού, τα οποία άλλαξαν την περιοχή της Πάφου στα μέσα του 20ού αιώνα. Εξερευνά ακόμη την προσωπική σχέση του κ. Βραχίμη με την περιοχή, και τις μεθόδους εργασίας του ενώ εργαζόταν στο Τμήμα Ανάπτυξης Υδάτων, τα οποία ξεδιπλώνονται μέσα από ένα μείγμα οικογενειακών φωτογραφιών και αρχειακού υλικού. Η φράση «Καμία σταγόνα στη θάλασσα» αποδίδεται στον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο τον Γ΄ και έγινε σύνθημα του Τμήματος Ανάπτυξης Υδάτων για ένα φιλόδοξο γενικό σχέδιο για το νερό, το οποίο κατέστησε την Κύπρο ως μια από τις χώρες με τον υψηλότερο βαθμό ανάπτυξης φραγμάτων στον κόσμο. Η παράλληλη προβολή της ταινίας στην έκθεση έρχεται να συμπληρώσει μια γνώση απαραίτητη για να κατανοήσουμε τη ζωτική σημασία του νερού.

ΒΙΩΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΜΕ ΤΡΟΠΟ ΕΙΚΑΣΤΙΚΟ

Η Κυριακή Κώστα πιστεύει ότι ανάπτυξη έργων τέχνης εκτός των αστικών κέντρων είναι μείζονος σημασίας, καθώς βοηθά στη διατήρηση και ανάδειξη των μοναδικών πολιτισμικών χαρακτηριστικών της εκάστοτε τοποθεσίας αναφοράς – της περιοχής του Ακάμα στην προκειμένη περίπτωση. «Προτεραιότητα του πρότζεκτ «Ακαμαντίς: Head & Hand” ήταν εξαρχής να ωφεληθεί η ίδια η τοπική κοινωνία πολιτισμικά. Ο χρόνος σε ένα φυσικό περιβάλλον ορίζεται με πολύ διαφορετικό τρόπο από ό,τι στις πόλεις, και αυτή είναι μια ποιότητα που ο σύγχρονος άνθρωπος έχει απολύτως ανάγκη. Μέσα από το συγκεκριμένο πρότζεκτ και τις επιμέρους δράσεις του, παρουσιάζεται ένας χάρτης που λειτουργεί ως κύριο μέρος του και προωθεί την έννοια του “slow walking”, καθώς ο επισκέπτης καλείται να σταθεί λίγο παραπάνω σε όσα τον περιβάλλουν και να βιώσει με τρόπο ουσιαστικό το περιβάλλον. Ανοίγει έτσι ένας ενεργός διάλογος με τη φύση που τον περιβάλλει, ενώ οι αφηγήσεις που γεννιούνται και τα σύμβολα που δημιουργούνται αποκτούν μια εμβέλεια που ξεπερνά τα όρια του ίδιου του τόπου, αποκτώντας μια υπερτοπική διάσταση. Πάντα με γοήτευε, και ακόμη με γοητεύει, το αργό τέμπο που περιλαμβάνει αργές μεταβαλλόμενες διεργασίες και διαδικασίες».

ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΗ ΜΕ ΑΛΛΟΥΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΣ

Πολλές φορές η εικαστικός επιδιώκει μια συνδιαλλαγή με ερευνητές από διαφορετικά πεδία που σχετίζονται με τις θεματικές που την ενδιαφέρουν, καθώς η σχέση του προσωπικού με το κοινωνικό στοιχείο παίζει καθοριστική σημασία στο έργο της. «Η διεπιστημονική συνεργασία επιτρέπει την ανάδυση νέων οπτικών σε ένα έργο, όπου κάθε ερευνητής-επιστήμονας συμβάλλει με τον δικό του μοναδικό τρόπο, επιδιώκοντας να παραχθεί ένα αποτέλεσμα το οποίο να αντανακλά σκέψεις, ιδέες και διαφορετικές ποιότητες που σε ατομικό επίπεδο δεν είναι πάντοτε εφικτό να εκφραστούν. Αισθάνομαι ευγνώμων όταν συναντώ επαγγελματίες που μοιράζομαι μαζί τους γνώση, εμπειρίες και συναισθήματα, όπως της ομάδας του «Ακαμαντίς | Head & Hand». Επιμέλεια: Ευαγόρας Βανέζης, Μόνικα Ασημένου. Επιμέλεια χάρτη: Χριστίνα Λάμπρου. Σύμβουλος Τμήματος Αρχαιοτήτων: Μαργαρίτα Κουάλη. Σύμβουλος περιβάλλοντος: Ζωή Μακρίδου. Επιμέλεια ξεναγήσεων: Αντιγόνη Μιχαήλ. Κωνσταντίνος Περικλέους. Γραφιστική επικοινωνία: Πόπη Πισσουρίου. Σχεδιασμός προθηκών: Λάρα Άλφα. Επιμέλεια κειμένων (ελληνικά & αγγλικά): Δάφνη Μοντεσάντου».

Στο πλαίσιο του πρότζεκτ θα πραγματοποιηθούν δύο ξεναγήσεις στην περιοχή της Πόλης Χρυσοχούς και του Ακάμα. Η πρώτη θα διεξαχθεί την Παρασκευή 25 Αυγούστου στις 18:30 από την Αντιγόνη Μιχαήλ και η δεύτερη το Σάββατο 2 Σεπτεμβρίου στις 18:30 από τον Κωνσταντίνο Περικλέους. 

Ξενοδοχείο Άνασσα & Τοπικό Αρχαιολογικό Μουσείο Μαρίου-Αρσινόης, Πόλη Χρυσοχούς Ώρες λειτουργίας Μουσείου: Δευτέρα–Παρασκευή 08:30–16:00, Σάββατο 09:00–15:00 (Κυριακή και δημόσιες αργίες κλειστό). Μέχρι 27/10.