Τι απέγιναν οι κάψουλες του Πύργου Nakagin, διερωτάται η Maria-Cristina Florian στην Archdaily κι αυτό δίνει την αφορμή για μια αναδρομή σε ένα αρχιτεκτονικό πείραμα, που από κάποιους αντιμετωπίστηκε ως πρωτοπορία και από άλλους ως δυστοπία.
Τη δεκαετία του ’70, ανάμεσα σε άλλα κινήματα που άνθιζαν, ήταν και το Κίνημα του Μεταβολισμού, το οποίο δανειζόταν ιδέες από τις βιολογικές διεργασίες της φύσης. Το αναδυόμενο στυλ στη μεταπολεμική Ιαπωνία είχε στόχο να δημιουργήσει κτήρια και δομές που να μιμούνται ζωντανούς οργανισμούς ώστε να μπορούν να εξελίσσονται, να επεκτείνονται, να συστέλλονται και να προσαρμόζονται σε μεταβαλλόμενες συνθήκες.
Ο Kisho Kurokawa, πρωτεργάτης του Κινήματος, θεωρούσε πως η ιαπωνική αρχιτεκτονική ήταν παραδοσιακά μεταβαλλόμενη. Εξ ου και κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο τα πλείστα κτήρια, φτιαγμένα από ξυλεία (που επέτρεπε τη μεταβολή) καταστράφηκαν. Αυτή η παρατήρηση, σε συνδυασμό με τη συχνότητα των φυσικών καταστροφών στην Ιαπωνία, σήμαινε –για αυτόν και τους υπόλοιπους μεταβολιστές- πως ότι οι Ιάπωνες έχουν συνηθίσει να ανοικοδομούν πόλεις από την αρχή.
Στα πλαίσια αυτά, ο Kurokawa, σχεδίασε ένα Πύργο με κάψουλες ως χώρους διαμονής των οποίων το εμβαδό δεν ξεπερνούσε τα 10 τ.μ. Ήταν ο Nakagin Capsule Tower αποτελούμενος από 140 πανομοιότυπες μονάδες, βιδωμένες η κάθε μια ξεχωριστά σε δύο κεντρικούς άξονες. Οι κάψουλες προορίζονταν να αντικαθίστανται και να αναβαθμίζονται κάθε 25 χρόνια, επιτρέποντας ευελιξία και μετάλλαξη. Ωστόσο στην πράξη, η καινοτομία αποδείχτηκε πως δεν ήταν πρακτική. Πλείστοι χώροι εγκαταλείφθηκαν ή έγιναν αποθηκευτικοί. Οπόταν, με την είσοδο της νέας χιλιετίας τέθηκε επί τάπητος το μέλλον του Πύργου. Αρχιτεκτονικές οργανώσεις υποστήριξαν τη συντήρηση του ως ένα ιστορικό προϊόν της ουτοπικής σκέψης της δεκαετίας του ‘60. Οι προσπάθειες όμως συγκέντρωσης κεφαλαίων για τη διάσωσή του ως ιστορικό ορόσημο δεν καρποφόρησαν. Κι έτσι, πριν ένα χρόνο, άρχισε η αποσυναρμολόγηση και κατεδάφιση του. Στο μεταξύ, ολόκληρο το κτίριο σαρώθηκε με ακτίνες λέιζερ και φωτογραφήθηκε με drones ώστε να διασωθεί τουλάχιστον ψηφιακά ως ένα ξεχωριστό αρχιτεκτόνημα, άξιο ιστορικής αναφοράς. Παράλληλα, έχει πρωταγωνιστήσει ή εμφανιστεί σε ταινίες, σε τηλεπαιχνίδια, ντοκιμαντέρ και φωτογραφικές εκθέσεις, ενώ αριθμός καψουλών έχει αγοραστεί από μουσεία και ιδιώτες και έχει διασωθεί. Κι όπως γράφει η αρθρογράφος της Archdaily, πλέον οι κάψουλες είναι διάσπαρτες σε όλο τον κόσμο, συνεχίζοντας να αντιπροσωπεύουν τα ιδανικά του Μεταβολισμού με απροσδόκητους τρόπους. Κάποιες από αυτές έχουν αποκατασταθεί ως είχαν αρχικά σχεδιαστεί και κατασκευαστεί, μαζί με τα ηλεκτρονικά gadget εκείνης της εποχής. Άλλες, έχουν απογυμνωθεί για να επιτρέψουν στους νέους ιδιοκτήτες τους να επαναεφεύρουν τους εσωτερικούς τους χώρους.
Σύμφωνα με τους Los Angeles Times, μια σειρά από κάψουλες εκτέθηκαν αρχικά έξω από το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, Saitama, το οποίο επίσης έχει σχεδιαστεί από τον Kisho Kurokawa. Νωρίτερα φέτος, το Capsule A1302, που ανήκε στον αρχιτέκτονα του πύργου, αποκτήθηκε από το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του Σαν Φρανσίσκο (SFMOMA) στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η δομή ενώνεται με άλλα ιαπωνικά αρχιτεκτονικά εκθέματα του μουσείου, συμπεριλαμβανομένων έργων του Fumihiko Maki, επίσης Μεταβολιστή, καθώς και μιας σειράς φωτογραφιών του Noritaka Minami, ο οποίος κατέγραψε τη ζωή στον πύργο τη δεκαετία πριν από την κατεδάφισή του.
Μία από τις μονάδες αγοράστηκε από μια εταιρεία χαλυβουργίας με έδρα την Οσάκα. Το βάρος της κάψουλας μειώθηκε και προσαρτήθηκαν τροχοί, μετατρέποντάς τη σε «Κινούμενη κάψουλα Nakagin», η οποία περιόδευε σε όλη την Ιαπωνία. Η κάψουλα αντιπροσωπεύει πλέον το σχεδιαστικό εμπορικό σήμα της εταιρείας, ταξιδεύοντας σε εκθεσιακούς και πανεπιστημιακούς χώρους.
Δύο άλλες κάψουλες θα εγκατασταθούν από μια εταιρεία ψυχαγωγίας σε έναν κόμβο πολιτιστικής προώθησης που έχει προγραμματιστεί να ανοίξει στην Ginza όπου βρισκόταν ο Πύργος. Σύμφωνα με πληροφορίες από το Instagram του Nakagin Capsule Tower Preservation and Restoration Project, οι εν λόγω κάψουλες θα προσδιοριστούν ως δημιουργικοί χώροι για την έκθεση έργων τέχνης σύγχρονων καλλιτεχνών. Το έργο θα ανοίξει στις 12 Οκτωβρίου με μια έκθεση με τίτλο «Παραδοσιακός Μεταβολισμός – Λέξεις και Γράμματα» των Tahi Saika + Shun Sasaki / Masahide Matsuda / Ryu Mieno. Άλλη κάψουλα έχει αγοραστεί από το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, Wakayama, το οποίο μετά από μία πρώτη έκθεση της επεξεργάζεται τρόπους μόνιμης αξιοποίησης της.
Οι λάτρεις της αρχιτεκτονικής του Kurokawa μπορούν επίσης να κάνουν κράτηση μέσω AirBnB, για μια νύχτα στο «Capsule House K», ένα παλαιότερο κτήριο του αρχιτέκτονα που θεωρείται «ο μικρότερος αδερφός του πύργου Nakagin Capsule Tower». Βρίσκεται στα βουνά κοντά στην Karuizawa, και διαθέτει παρόμοιες κάψουλες που παρουσιάζουν τις αρχές του Kurokawa και τον πειραματισμό του με τις ιδέες του Μεταβολισμού.
Ο Νικολάι Ουρουσόφ, κριτικός αρχιτεκτονικής για τους New York Times, περιέγραψε τον πύργο Nakagin Capsule ως «υπέροχη αρχιτεκτονική, που όπως όλα τα μεγάλα κτήρια, συμβολίζει κάποια πολιτιστικά ιδεώδη. Παράλληλα, αποτελεί μία υπενθύμιση για μονοπάτια που δεν έχουν ακολουθηθεί, για δυνατότητες που διαμορφώνονται από διαφορετικά σύνολα αξιών».
